Quem diz?

Spanish bombs

1. Nem da resistência galega, nem da basca, nem da anarquista e nem tam sequer da islamista… A imensa maioria das bombas inutilizadas cada ano polos diversos corpos de desactivaçom de explosivos do Estado procedem da macabra sementeira efectuada polo fascismo espanhol desde 1936. Só em 2009 os TEDAX dos Mossos desactivárom mais de 1.6000 artefactos no Principado, entre eles bombas de 100 kg; em Uvieu encontram uns 60 ao ano; em 2012 os TEDAX topárom-se com 243 em Múrcia, e os GEDEX umha média de três ao mês só em Jaén e Granada. É o ‘terrorismo’ franquista tornado paisagem.

A organizaçom fantasma ataca pontos neurálgicos: colégios, universidades, estaçons de trem (Segorbe, 2005), aeroportos (Reus, 2012, umha bomba “legionária” de 100 kg), hospitais, túneis (Atocha-Chamartín), etc… A composiçom dos mesmos vai do TNT ao xofre branco. Umha das mais potentes encontrou-se em 2008 em Morata de Tajunha: 250 kg capazes de projectar metralha até um quilómetro e médio de distancia. E de empregarmos o estilo de certos jornalistas haveria que falar de “Bomba a la hora del cole” quando no passado Dezembro despejárom um colégio em Getafe. Ou de “Campaña de verano” quando em maio de 2009 aparecêrom na praia de Argue de Llançà 25 artefactos a tam só um metro da linha de costa, que também foi despejada. Em Setembro do mesmo ano umhas crianças brincavam no areal de Montalt quando encontrárom a enésima bomba da Guerra Civil. Dous anos depois um turista encontrou outra na praia de Ses Covetes.

Obviamente tal sementeira cobra vítimas. Vítimas dum franquismo com mecha retardada que nengumha AVT reconhecerá: em 2007 a de A.G.G. de 59 anos em Paterna, a de F.J.F.G. em Astúries em 2009… etc.

2. Mas em Espanha som incapazes de compreender o fenómeno. Só com um imaginário completamente colonizado pola “ameaça terrorista” e a sobredose de amnesia proporcionada pola Transiçom se podem escrever reportagens como a de José R. Villalba en Ideal.es. O jornalista conclui que desde a criaçom dos GEDEX “até agora, o seu labor foi impagável e pese à notável diminuiçom da actividade terrorista neste país, estes profissionais do GEDEX continuam a pé do canhom como se aqui vivêssemos ainda hoje umha situaçom como a Espanha de 1980”. Após reconhecer que “só em Espanha encontram-se umha média de 4.000 a 5.000 explosivos da Guerra Civil cada ano”, que “polo geral costumam ter a carga activa em 99% dos casos”.Já nom é que, como ironizavam num excelente artigo de Diagonal, pensem que Yasser Arafat vestia o pano palestiniano em solidariedade com a ‘kale borroka’, é que crem que o bombardeio de Gernika foi obra de ETA.

3. No passado 21 de maio –só uns dias depois de que a Delegado do Governo Espanhol em Catalunha apoiasse umha homenagem aos membros da ‘División Azul’ que combatérom junto com o exército nazi- o PP, UPN e Foro Asturias impedem que o Congresso declare o 18 de Julho “Dia da condena do franquismo”. Nesses mesmos dias o terrorismo machista entrava numha das vagas de mortes grande dos últimos anos. O Governo resiste-se a condená-lo, e quando o fai, dias depois, veta expressons como “violência machista” e “assassinato de mulheres”. Há só umhas semanas o Parlamento Basco apoia a família de Yolanda González, jovem seqüestrada e assassinada em 1980 polo Batallón Vasco Español. Todos? Nom. Faltam UPyD e PP.

Em Argentina, o processo judicial aberto contra o franquismo denuncia pressons do Governo espanhol para paralisá-lo. Um dos imputados polos crimes da ditadura é o sogro do ministro de justiça, Ruíz Gallardón, quem, por certo, derrogou a lei que retirava os títulos nobiliários do franquismo.

4. Entre tanto o Comité para a Prevençom da Tortura do Conselho de Europa visita Espanha e emite o enésimo informe denunciando as supervivências franquistas na ‘democracia espanhola’: calabouços inumanos, amparo institucional da tortura, violaçom de umha pressa política em 2011… Quando a Mariano Rajoy lhe perguntam no Senado se pensa cumprir as tarefas que Europa lhe pom na matéria responde que nom pode impor-lhe aos juízes a prática das salvaguardas anti-tortura, por respeito à independência judicial. (Dolores Becerril, ‘Defensora del Pueblo’, aconselha-nos que sejamos compreensivos, pois há “falta de orçamento” para previr a tortura). O editorial do diário Gara responde-lhe a Rajoy: “O último ranking mundial elaborado por World Economic Forum a partir de umha série de medidores objectivo situa o Estado espanhol no posto 56, justo por trás de Brunéi e Hungria e por diante de Nigéria e Sri Lanka. Que Madrid evoque esta independência judicial para evitar respeitar os direitos humanos di-o todo”.

5. Os titulares das capas dos principais jornais espanhóis em 8 de Junho também o dim todo: “El Gobierno blinda su política con una mayoría fiel en el Constitucional” (El País), “El Gobierno apuntala la firmeza del TC ante el independentismo” (El Mundo), “Un TC de mayoría conservadora responderá al desafío soberanista” (La Razón). Isto é o direito como continuaçom da política e da guerra por outros meios.

6. Passado fevereiro. Pleno municipal no Concelho de Ordes. Realiza-se num prédio situado na avenida que leva o nome de Alfonso Senra, alto cargo da repressom franquista –em concreto dos mais importantes responsáveis da República- que se deixava ver por Madrid em companhia do chefe das SS em Espanha. O PP fica quase sozinho e nom logra sacar adiante a sua proposta de declaraçom institucional de condena ao “terrorismo independentista”. Som os mesmos que cada ano, junto com o exército espanhol, realizam umha macabra homenagem a um “caído do franquismo” no cemitério municipal. Num mausoleu erigido justo encima de onde os vizinhos mais velhos dim que há umha enorme fossa comum de republicanos assassinados.

Em Ordes, por certo, há umha vítima recente do terrorismo. Um vizinho de Ardemil que morreu há só uns anos pola explosom dumha bomba. Umha bomba do franquismo.

Carlos C. Varela. Topas, 29 de Junho de 2013.

 

Carlos visita a Antom II

Carlos,

presta lerte e ver os teus debuxos, sabes? Antom tamén debuxa. E Teto. Teto mesmo fai pulseiras de fío. Sodes uns artistas. Eu enviolles un debuxo tamén de cando en vez. Os últimos creo que non pasaron. Cando menos os que lle enviei a Antom. Fun visitalo e díxome que non lle deran a miña última carta porque tiña cousas pegadas, ou porque tiña cousas impresas, non escritas a man, e pegadas. Non sei ben, pero non usarei pegamento para escribirvos. Nin recortes.

Fun visitar a Antom con Ismael. Non nos coñeciamos e estivo ben a viaxe con el. Son seis horas e pico ou sete, depende do que pares, ata Aranjuez. Pasamos máis de 15 horas xuntas. Falamos de moitas cousas. Escoitamos moita música. Mesmo escoitamos a Antom polo camiño porque Ismael conectou o seu teléfono á radio do coche e tiña gardada unha conferencia que dera nalgún centro social e que se pode descargar en ivoox. Explícase moi ben.

Ismael xa fora máis veces. Ía máis preparado ca min. Levaba auga, laranxas, chourizos (de Lalín dixo que eran), queixo, bebidas estimulantes. Eu só levei un tarro cheo de té que penso que me acabei antes de pasar a Gudiña.

É mellor levar da casa todo o que precises para non rematar comendo un bocadillo malo e carísimo porque xa son bastantes cartos ir. O gasoe, as peaxes, todas esas horas. Unha outra tortura. (Sabemos que de pasarnos algo a calquera dos que imos de visita, ás familias, sería un crime de estado).

Non sei ben como estades aí dentro pero os baños da entrada da prisión Madrid VII estaban moi sucios e non había papel. Fun pedir e déronme un anaco dun rolo (te llega?).

Tamén se meteron comigo porque os seus trebellos non recoñecía ben a miña pegada dactilar (entra igual que esto siempre os pasa a los de Lugo).

Tocaba paquete cando visitamos a Antom. Levámoslle roupa de primavera, era abril, libros e banda deseñada que recollín o día antes na súa casa familiar. A súa nai regaloume camelias. Emocioneime un pouco aínda que penso que o disimulei. Pero levei unha das flores á visita e pasei polos controis medio nerviosa porque non se podía pasar aos locutorios con nada e eu levaba unha camelia xa medio murcha (nun só día, que cousa…) no suxeitador. Pero pasou e ensineilla. Pode soar un pouco a pastelada pero fíxome moita ilusión pasar coa camelia a velo. Pasamos corenta minutos con el e a min parecéronme quince como moito. Cando rematou o tempo foi coma se estivesemos empezando a conversa. Conversa que por certo levou el case, e isto é brincadeira, a xeito de interrogatorio. Pregunta para min, pregunta para Ismael, pregunta para min, pregunta para Ismael. Nós algo tamén preguntamos. Fai deporte, estuda, le moito, ve algo de tele, preocupalle a súa alimentación e debuxa. Estaba lindo, sorría moito e divertímonos falando d´A Fonsagrada, de Boiro, de Compostela. Do Novas da Galiza, da Radio Galega, das regatas de remo. Das amigas e amigos que temos en común.

E mentinlle.

Houbo un momento na conversa que falamos de que cousas pasaban por Compostela e acabamos por contarlle que sitios abriraran ou pecharan. El preguntou se saiamos moito. A min medio se me encolleu o estómago e dixen que algo si.

Saio bastante sería mellor e saio moito pareceríase máis á verdade. Supoño que me deu reparo. Así que espero pagar unha ronda moi en breve. Unha a el, outra a ti, outra a Teto… que lle prometin que este outubro comiamos o polvo no San Froilán.

Á volta de Aranjuez escoitamos case toda a discografía de Ataque Escampe. Detivémonos sobre todo n´A grande evasión. Penso que nunca escoitara con tanta atención ese disco. Dalgún xeito cada un escolleu unha canción. El quedouse con Sempre nos matan. Eu coa que se titula Febre.

Carlos, cando coñecín a Antom, hai case dez anos ou así, penso que eu tiña moita máis enerxía. A cabeza moito máis aberta e desexosa de armarse. Tamén era ben máis inocente e tiña menos rabia. Moita menos rabia.

E, Carlos, a través do cristal daquel locutorio cutre no que lle mentin a Antom, sentin que o quería moito e que a súa presenza e a súa forza lle devolvían aquelas ganas á miña rabia, á miña evasión.

Estes días xúlgannos a todas. E quero darvos xa unha aperta e unha camelia. Con calor. Sen cristal polo medio.

Polo momento, aquí che vai un bico grande.

Xiana Arias. Poeta e xornalista.

Carlos visita a Antom I

Nunha cela da prisión

SKURATOV (director do departamento de policía.)

Ola. Non me coñece? Eu si o coñezo. (Rise.) Xa é vostede célebre, eh? (Mírao.) podo presentarme? (KALIAYEV non di nada.) Non di nada? Entendo. A incomunicación, eh? É duro, oito días incomunicado. Hoxe suprimimos a incomunicación e terá vostede visitas. Ademais estou aquí para iso. Xa lle enviei a FOKA. Extraordinario, verdade? Pensei que lle interesaría. Está vostede contento? É bo ver caras despois de oito días, non?

Os justos. Albert Camus

Olá Carlos!

Bota-se-che muito de menos. Hai unhas semanas foi a entrega do prémio Roberto Vidal Bolanho para o blogue De volta para Loureda, e puidem comprovar que todas as que estavamos alí che botavam em falta. Mais que a entrega dum prémio, semelhava um acto de protesta, o protocolo desaparezeu e todas as pessoas que subirom falar, o fizerom cheias de carragem, mas também cheias de empatia e de solidariedade, começando por Charo: “esta celebraçom, para além de ser umha trincheira de resistência da cultura nacional, é um exercício de justiza”. Precisamente há umhas semanas, falando con ela sobre o blogue, comentou-me que se me apetecia, podia escrever algúm artigo, e ainda que nom se me dá muito bem isso de escrever, accedim. Nom tinha muita idea sobre que falar, porque já está todo dito, mas quadrou-lhe que na última visita que figem para ver a Antom, fum com Xiana, quem também tinha pensado escrever no blogue, assim que durante o caminho fomos falando-o e finalmente decidimos que publicariamos as cartas que cada un de nós che mandasse. Mira ti, que parvada.

Sabes que non a conhecia?, assim que a viagem, ademais de para visitar a Antom, valeu para coñecérmo-nos. Conduziu ela todo o trajecto porque seica deste jeito se lhe fai mais levadeiro. Durante a viagem, tivemos un par de pequenos contra-tempos. O primeiro, e vas rir, foi que ao pouco de saír já nos perdemos em Alhariz. Mira que é bem difícil perder-se em Alhariz, pois tivemos que parar a preguntar-lhe a umha mulher que atopamos. O segundo foi já chegando à cadeia, resulta que estavamos tan entretidos a falar que nengum dos dous nos demos conta que já alumeava o piloto do depósito e quase ficamos tirados. Tivemos que dar volta em busca dumha bomba de gasolina, e quando estavamos às voltas por Aranjuez, démo-nos conta dun detalhe: Ti tes visto algumha vez um polígono industrial en construçom? Explanadas de terra sem vegetaçom con moreias de escombros, pois assim é Aranjuez, mas resulta que lá nom há nengum polígono em construçom, é assim sempre. Cousa cativa. Faziamos brincadeiras sobre isto, e que houbera essa paisagem tam miserável, no seu sentido mais literal, sentiámo-lo como umha vitória moral: nós ainda nom conseguimos a independência, mas vaia merda de país que tenhem.

Aparte desses dous pequenos contra-tempos, a viagem foi tranquila. De caminho, entre conto e conto, reparaba na paisagem, do jeito em que esta pasava, deixando cada vez mais longe o meu mundo, todo o que me é familiar, vendo como forçosamente se sucediam os quilómetros. Lembrava umha história, certa ou nom, que me tinham contado na casa. Umha vizinha da aldeia, já anciá, o dia que por primeira vez tinha que fazer umha viagem, por necessidade, claro, porque tinha que ir ao hospital a Compostela, ao passar à altura de Padrom, soltou: “Ai minha filha, que ghrande vos é o mundo”. E dalgum xeito tinha razom, viajar por terra, ao contrário de faze-lo em aviom, fai-che consciente da distáncia, fai possível apalpar a dispersom, percever em toda a sua solidez o arredamento ao que sodes sometidos. Reparava no feito de ter que fazer mais de mil quilómetros para estar tam só corenta minutos com um irmao. Erguer-te ainda de noite para chegar com tempo à visita e nom estar de volta na casa até a noite seguinte. Todo o dia no carro, parando um par de vezes só para botar gasolina e comer algo. Pero era un pequeno sacrifício que pagava a pena para estar co Antom.

Nas viagens de ida, sempre levo um nó no estómago, e na garganta outro, sobre todo quando já falta pouco para entrar. Tenho medo, medo a chegar à cadeia e velo, porque non sei como estará. Tenho medo a que apareça em aquel aséptico locutório de cristal e ve-lo sofrer. Porque a cadeia, e especialmente a dispersom, está feita para que o preso sufra, para castiga-lo, para tortura-lo. Quando escuito falar de reinserçom, nom podo mais que chamar-lhe parvo a quem fala neses termos, porque há que o ser para ainda acreditar en las bondades del sistema penitenciario. Isolar umha pessoa para que se reinserte na sociedade? Cumpre ser mui parvo, foder! Quando falam de reinserçom, imagino que falam de rendiçom, senom nom se explica.

O que che contava, antes de entrar sempre tenho medo, mas nada mais ve-lo vir polo corredor dos locutórios, torna-se alegría. Sempre ven a surrir. O medo desaparece. Senta e falamos. Preguntámos-lhe como é a sua vida dentro, que é o que fai para se distraer. Sorprénde-me que nos diga que nom tem um minuto livre. Que se lhe vai o día entre estudar, ler, desenhar, contestar às cartas e fazer exercício nas poucas horas que pode saír ao pátio. Mas el, está interessado no que passa fora, nom para de fazer perguntas sobre o que passa em Compostela, sobre os amigos que temos em comúm, sobre os ánimos da gente,… já sabes como é. De repente, cortam o som aos altofalantes e temos que rematar falando a berros. Sempre ficam muitas cousas por dizer, corenta minutos nom dam para nada. Despedímo-nos. Doi deixa-lo alí.

À volta, venho mais animado, cansado, mas com força, muita força. Antom é forte. Ver que nem o pior dos castigos o dobrega, que nem sequer essas formas de tortura que chamam dispersom e isolamento lhe arrincam o sorriso, que a pesar da distáncia, mantém essa actitude tam possitiva, contagia-me. Parece mentira que seja ele, estando preso, quem me contagie a mim de optimismo, quando eu já som optimista normalmente.

Está visto que puiderom secuestrar-vos, que poderám reter-vos o tempo que desejem, mas nunca vos poderám julgar. Estades por cima das suas leis.

Saúde e Terra, Carlos.

Ismael Saborido. 

Vândalos?

Pablo Iglesias com as independentistas presas

O tojolabal de Loureda

Umha das últimas vezes que coincidim com o Carlos foi na Biblioteca Ângelo Casal de Compostela. Essa tarde havia umha mesa redonda onde intervinham Borxa Colmenero, José Ángel Brandariz, Sandra Garrido, Miguel Fernández e Rui Pereira. Daquele ato surgiu um livro “Por uma democracia radical. Vozes subalternas contra o Estado de exceção”. O Carlos leu-no e sabe que a legislaçom de exceçom que sofre nas suas próprias carnes deita as suas raízes em Carl Schmitt, o arquitecto do modelo jurídico do III Reich. O dia 7 de junho de 2013, às portas do Marineda City, umha pessoa é brutalmente agredida pola polícia local da Corunha. O seu delito: Vender rebuçados. O seu lugar de nascimento: Nigéria. Demissons: Cero. Expulsons do corpo de polícias: Cero. O racismo vestido de uniforme e amparado pola legislaçom vigente. Tanto no caso do dissidente político como no do trabalhador migrante pune-se ou agrava-se a pena polo que o sujeito é, nom polo que o sujeito fijo. Em “A resistível ascensão de Arturo Ui”, Brecht adverte que ainda é fértil o ventre onde o monstro foi gerado. Confirmamo-lo dia após dia: Com Espanha todas estamos em perigo.

A força dos artigos do Carlos lembram-me a Kropotkin. Segundo narra nas suas memórias, depois de dous anos de prisom preventiva e doente de escorbuto, ainda tinha vontade de contar a história da Comuna de Paris ao presso da cela do lado. Kropotkin passou umha semana dando pequenos golpes na parede para lha contar de princípio a fim. Essa era a única forma que tinham para se comunicarem. O Carlos fai umha cousa semelhante. Vai petando contra o muro do silêncio mediático para nos explicar que ainda é possível a esperança. O tojolabal é a sua língua materna. Ele há querer negá-lo, mas tem uns decalques evidentes. Polo menos para qualquer pessoa que conheça a estrutura desta língua maia. Por exemplo, o que em galego dizemos “Eu dixem-che”, em tojolabal é “Eu dixem, tu escuitache”. A sintaxe do tojolabal exprime umha relaçom de complementariedade e responsabilidade entre os sujeitos, nom umha relaçom vertical e unidireccional sujeito-objecto como nas línguas indo-europeias. Esta cosmovisom fica plasmada no princípio fundamental do zapatismo: “Mandar obedecendo”. Embora tente ocultá-lo, Carlos Calvo pensa em tojolabal e traduze-se ao galego para nos fazer sonhar com umha nova Comuna de Paris onde nengumha pessoa fique excluída, nem nengumha geraçom passada ou por vir, nem nengum rio, nem montanha; umha futura República onde todas as formas de vida fagam parte do Nós.

José Luis Méndez, depois de quebrar Caixa Galicia, reformou-se com umha indemnizaçom de  16,5 milhons de euros. Para recapitalizar a caixa, umha das ideias mais brilhantes deste psicopata foi estafar milhares de famílias de classe trabalhadora. Carlos Calvo nom precisa ser reinsertado, José Luis Mendez sim. Todas sabemos quem goza da mais obscena das impunidades. Em 2012, o número de milionários no Reino de Espanha aumentou um 5,4%. Atualmente som 144.600 indivíduos com mais de um milhom de dólares. Ao mesmo tempo, o orçamento destinado para material de polícia de choque multiplicou-se por dezoito. Quem dixo crise?

Cada dia está mais claro quem som os responsáveis de administrar o terror. Que perguntem às vítimas das preferentes! Que perguntem às maes que tenhem de mandar as suas crianças à escola sem almorçar! Que perguntem à plataforma Stop despejos! Que perguntem à plataforma em defesa da saúde pública! Que perguntem à plataforma em defesa do ensino público! Que perguntem à plataforma contra a megamineraçom! Que perguntem a Queremos galego! Que perguntem às organizaçons feministas! Que perguntem às gadeiras! Que perguntem em Astano! Que perguntem em Barreras! Que perguntem em Bazán! Que perguntem, porque o único que sentirám vai ser um grito imenso disposto a tomar o céu por assalto: LUME! LUME! LUME!

Marcos Abalde Covelo. Dramaturgo 

Carlos Calvo

Vai para quatro anos que, através de umha chamada, se me explicitava que uns moços e moças da bisbarra de Ordes iam desenvolver um acto de apresentaçom dumha nova entidade cultural.  Um acto para o que queriam contar com umha palestra que dera arredor da história do nacionalismo galego.

Aquela entidade daria-se em chamar Foucelhas. Associaçom Cultural da Comarca de Ordes. Quem estava na outra banda do telefone apresentou-se-me com o seu nome e primeiro apelido. Era, naturalmente, Carlos Calvo. Eu, naturalmente, aceitei.

Nunca lhe dixem ao Carlos -agora dalgum jeito estou-no a fazer- que aceitei nom só pola necessária iniciativa que significava, segundo as palavras do próprio Carlos, aquela associaçom, senom polo certeiro verbo dele mesmo. Destilava umha formaçom histórica, claridade intelectual e convicçom nacionalista pouco usuais nesta nossa sociedade.

O acto de apresentaçom de Foucelhas em Ordes fora exitoso. Ao meu ver, nom tanto polo elevado número de assistentes ao mesmo -o local empregado ficava ateigado-, como polo entusiasmo e vitalidade das e dos que alô estavam artelhando o referido encontro público.

Já nom só formaçom, claridade e convicçom, senom tamém ledícia, coma poucas veces tenho olhado, definiam ao Carlos naquele acto. Suponho que em grande medida por ver realizado o que fora um projecto ensonhado desde tempo atrás.

Infelizmente desde aquela altura, desde aquele primeiro encontro, poucas veces tenho parolado com ele -o trabalho no dia-a-dia nom permite apenas margem para o vagar-. Saber que fora forçosamente expatriado, ao igual que outras galegas e galegos, encheu-me de carragem… À sua vez, como fago agora, lembrei ao saber da sua expatriaçom as qualidades que aqui venho de resenhar e que, de seguro, terá ao seu favor estiver onde estiver.

Agardando que as companheiras e companheiros que botárom a andar a Associaçom Foucelhas sigam à frente dos objectivos que alimentárom a posta em andaina daquela entidade sócio-cultural, agardo naturalmente a pronta volta do Carlos à Terra, de onde nunca tivo de ser mobilizado forçosamente.

Uxío-Breogán Diéguez. Historiador e Docente

Con nitidez, en liberdade, sen atrancos

Efectivamente, hoxe máis ca nunca concordamos co poeta Joseba Sarrionandia cando no seu poema Literatura e revolución formula unha serie de preguntas verdadeiramente incómodas, paradóxicas e dunha lucidez estremecedora. Sarrionandia pregunta cousas como “que lle importa ao rapaz torturado se o poeta é un fingidor?” ou, a xeito de chiscadela ao lugar que agora nos acolle “Quen é Michel Foucault para quen se consome durante dez meses en celdas de castigo?”

Semella falarnos o poeta vasco da inutilidade da palabra perante certos acontecementos que marcan e mancan as nosas vidas. Abofé, a retórica dun velorio prescribe a máxima “non hai nada que dicir” no trending topic de todos os ránkings fúnebres e nun prato de ovos con chourizo, certamente, a implicación da galiña fica en ridículo perante o compromiso do porco.

Mais hoxe estamos ante a existencia dun lugar onde o mundo se chama Loureda ao que podermos enviar as nosas particulartes cartas aos nosos amigos presos. Cartas con palabras. Palabras, como as que o propio Carlos Calvo Varela escribíu, o 13 de Xaneiro de 2013, nunha reflexión sobre o silencio e o ruído que comeza cunha cita de José Saramago.

“O silêncio é a terra negra e fértil, o húmus do ser, a melodia calada baixo a luz solar. Caem sobre ele as palavras. Todas as palavras”.

Continúa Carlos afirmando que:

“Os dominantes imponhem sempre o silêncio, desde o “cala mulher, que ti disto nom entendes” até a censura lingüística; ao mesmo tempo que consideram ruidosos os dominados: os índios som buliciosos, as mulheres berronas e as galegas “falam bruto”.  “Observe-se –indica Joseba Sarrionandia- o duplo sentido que possui a palavra ‘algarabía’ em castelhano: ‘lengua árabe’ e ‘galimatías’, ‘bulla’, ‘lío’, ‘confusión’. Por isso os ilustrados espanhóis qualificam o éuscaro de “algarabía”. A palavra ‘bárbaro’ e a sua equivalente árabe, ‘berbere’, derivam do remedo do jeito de falar dos estrangeiros: “blá blá blá”. O selvagem nom fala, fai ruído”.

A preocupación polo silencio e a posibilidade de escoitar a nosa propia voz ficou ben detallada por  Roberto Vidal Bolaño  nun texto – “A propio intento” (Escritos de teatro, Cadernos Ramón Piñeiro XXV, Luis Cochón, Ed., 2013)­– que serviría como xustificación para a creación dunha plataforma desde a que difundir a obra de novos dramaturgos e dramaturgas; plataforma que, como tantas outras boas ideas e outros capítulos piloto da súa vida, non se chegou a crear.

Do mesmo xeito que para acalmar a fame dun pobo, non abonda con saber que hai trigo agardando na despensa, senón que hai que saber levalo dende ela ao prato no que ese pobo se alimenta…Non abonda con saber que existen xentes e palabras que axudan a facer de nós unha colectividade, cuxa alma non é posible coñecer sen escoitar esas voces que o cantan ou que lle dan carta de natureza de par ou fronte os outros. Sen escoitar esas voces sen as que non é posible recoñecerse como parte del.     

Esas voces existen. Están aí, só hai que querer recoñecelas e darlles carta de natureza. Unhas chegan do pasado e iluminan xenerosamente o noso presente. Outras nacen hoxe mesmo. Son as que nos interesan. (…) De que esas voces nos cheguen con nitidez, en liberdade, sen atrancos, ha depender o propio futuro do noso teatro e quen sabe se de Galiza mesmo.

Nalgunha das aulas do edificio que agora acolle en Compostela a Facultade de Filosofía pasou Vidal Bolaño moitas das tardes de estudo entre a mestría literaria do profesor Xavier Carro e os intentos porque non lle caese o teito na cabeza. Seica por aqueles anos, debemos estar falando de finais dos sesenta, o instituto masculino se encontraba nun moi lamentable estado de putrefacción. Ao parecer, por aqueles anos Roberto prendía, é dicir, Vidal Bolaño era un pouco tatexo e certos profesores, irrrespectuosos coa atención á diversidade, respondían a aquel bruído bolañés co desprezo habitual cara esas e outras hixiénicas desviacións da norma. Naqueles anos de mocidade, o de Vista Alegre foi aprendendo (á forza) moito do que despois deitaría nos seus textos. Aprendeu, entre outras cousas, a necesidade de falar con nitidez, en liberdade e sen atrancos.

Nunha entrevista inédita que hai uns días me facilitou Tero Rodríguez, Vidal Bolaño respondía do seguinte xeito ao ser preguntado sobre a actualidade en 1998 do seu texto Rastros. O de Vista Alegre afirma que en realidade o tema de fondo que se trata en Rastros non é moi diferente do que xa trataba o monólogo Caprice de dieux de 1985.

Por un lado aquel en concreto era un espectáculo que falaba dun veto do que fora obxecto eu e que fora por un lado estimulado polo poder e por outro lado respaldado pola propia profesión teatral, ou por unha inmensa mayoría dela, unha mayoría importante dela, ademáis no decurso dunha asamblea na que en concreto se debatiu si se toleraba que aquello fose posible… Aquela era que eu estaba proposto pa facer un papel no CDG e o señor Vázquez Portomeñe dixo que ni p adiós curraba eu … ou eso nos trasladaron  aos do teatro. Logo anos despois o señor Vázquez Portomeñe negou que el dixera tal cousa, entón parece que era máis o medo do director do CDG naquel momento que era Eduardo Alonso a que eso ocurría e logo dera pé a toda a historia. Pero bueno, iso non se saberá nunca como foi exactamente pero o que si se sabe é que houbo unha asamblea na que maioritariamente os actores dixeron que era lóxico que o dono dunha empresa pois decidirá con que traballadores quería currar e con que traballadores non, e eu era un traballador incómodo que falaba de máis e entón tiña dereito a non contratarme. Entón eu montei un espectáculo que no que se parece a este é en que, si ben efectivamente o poder tende a exercer como tal e a exercer na defensa dos intetereses de según que grupo político o dominio teña, ese poder é posible exercelo se sedan colaboracións ou se se da un nivel de derrota nos axentes que logo executan ese poder ou q impiden que se exerza sen fricción importantes, non? E eso é un pouco o que plantea Rastros, é dicir, certas cousas pasan por que certa xente ou non ten capacidade xa para impedir que pasen ou porque se queimou ou porque perdeu esa capacidade ou porque téndoa pois gárdaa no peto e fai o contrario, aproveita as características dese poder para medrar. E iso é unha especie de discurso permanete na miña obra, é dicir eu non creo que só sexa o poder o que xenera os males, ese poder exercese sobe unha xente que ou ben o rexeita ou ben o asume e o fai propio.

É por iso que a palabra, a palabra certa e digna de Roberto Vidal Bolaño, de Joseba Sarrionandia, de  Carlos Calvo ou de Luz Fandiño, precisa dunha  canle mediante a que ser trasmitida, dun xornalismo que lle dea cobertura e posibilite que esa palabra sexa escoitada, dunha plataforma como De volta para Loureda ou como Novas da Galiza ou como As redes escarlata ou como o escenario dun teatro. Necesitamos estes lugares para contrainformar, é dicir, para poder dicir e escoitar as verdades que outros calan e os máis non queren oír, cousa que por certo era a finalidade de Bolaño ao se poñer o nariz de pallaso en Caprice de Dieux e Sen ir máis lonxe e ao escribir e representar con nitidez, en liberdade e sen atrancos unha peza como Rastros.

E remato, de novo parafraseando a Roberto, quen nos presta a súa voz en diferido (eis a forza da palbra transcrita) para lle dar o merecido colofón a este meu modesto artigo:

“Antes, moito antes de que os pobos ensoñasen ser donos do seu propio destino, sempre houbo a voz de moitos que denunciaron a súa inexistencia. A súa palabra fainos libres antes de o ser de certo. Ignorar esa palabra, non escoitar esas voces, non deixarse posuír por elas, é un xeito de se ignorar a si mesmo”.

Roi Vidal Ponte, dramaturgo, membro de Ataque Escampe, fillo de Roberto Vidal Bolaño

Imaxine

No nadal de 1971 Jonh Lennon sacaba Imagine, unha canción con ambición utópica que ancorou na intención, nun canto á paz. Ambos conceptos, o nadal e a paz, unidos baixo o paraugas criminal do capitalismo e do cristianismo, constitúen activos de grande rédito para abondas multinacionais e hai tempo que foron externalizados aos arrabaldes da usura, onde o papel rompe con máis asiduidade e é posible enterrar os dedos na desafección.

A paz, como preludio indispensable para o negocio bélico, non como célula vital para o progreso, a igualdade e a fraternidade; e o nadal, tempo no que quen pode pon máis empeño en financiar a felicidade de maneira exhibicionista. A canción de Lennon, secuestrada coma todos os grandes símbolos pola plutocracia, convidaba a imaxinar un mundo mellor, máis xusto. Pois ben, imaxinemos.

Imaxinemos non utopicamente, con método materialista, unha situación se non habitual (todo depende do fallo dunha Sentenza), si factible. Poñamos unha Orde socio-política maioritariamente aceptada na que os súbditos, que nun interesado xogo dialéctico serán chamados cidadáns malia viviren á sombra dun rei paternal e campechano, son amparados por unha Constitución que na teoría non sitúa a ninguén por riba de ninguén e convida a pensar en liberdade, sen cancelas. Poñamos que nesa realidade manifesta Alguén chega a unha conclusión: se cadra que a Orde establecida, esa que concede a graza de opinar en liberdade mentres pecha medios e encerra voces críticas entre as mesmas cancelas que di combater, é en esencia prexudicial para a maioría da poboación.

Se ese Alguén vivise en España, onde a verdade sempre se mira cos ollos cóncavos do Callejón del Gato, sería inmediatamente sinalado co estigma indeleble do terrorismo, condenado sen xuízo e conculcados os seus dereitos civís. Salve Valle, que xa o advertía. Velaí te-la estúpida batalla, escribía Xela Arias hai máis dunha década.

E é que manter as opinións no couto doméstico cando estas ousan denunciar o oprobio, exercermos unha liberdade dócil que non incomode o Capital Killer, non ocasiona problemas. Aí aconsella con rotundidade a cómoda prudencia, ou o medo. Pero se nos recoñecemos libres e actores principais no espazo de acción que media entre un estímulo e a resposta que escollemos por nós e o exercicio desa liberdade vai máis alá, é dicir, é cuestionadora e executiva, alguén pode ver ameazada a cota de privilexio e felicidade que lle outorgaron. Nesta situación o mundo podería deixar de rodar feliz e amnésico. Podería xurdir a consciencia.

Pero sigamos imaxinando. Poñamos que ese Alguén de quen falabamos antes, apupado pola indignación, se atrevese a compartir publicamente os motivos do malestar maioritario e as conclusións do exercicio “legal” de pensar. Entón un resorte había saltar no máis íntimo do sistema de alarmas activando a alerta na mesma cerna da estrutura sistémica que o noso incauto pensador se atreveu a cuestionar. Sen máis, pasaría a ser un perigo potencial, o bit enfermo dun programa que é preciso desactivar. Antes de que ince.

Na realidade o proceso é moito máis cruel:

Imaxine que o deteñen.

Imaxine que o illan.

Ao día seguinte todos os xornais publican a súa foto e repiten a consigna, as palabras malditas que o mesmo Estado protector fixa para conxurar a incomodidade: terrorismo, atentado, violencia, morte. Nos días seguintes a consigna é multiplicada en prensa, televisións e radios mediante novas palabras que golpean no máis íntimo do medo social: organización terrorista, loita armada, posibles bombas, mortes que puideron ser.

Imaxine que o trasladan a centos de quilómetros e o reclúen nunha cela conculcando todo precepto procesual e todo dereito civil. É dicir, e só para empezar, que o illan días e días sen posibilidade de contacto ningún con ninguén: nin familiares nin xuristas.

Imaxine que ninguén fóra desa cela sabe nada de vostede e que vostede nada sabe deles.

Imaxine.

Imaxine.

Xuño de 2013 é unha fronteira. A esgazadura. Un cambio de frente baseado no abstracto dunha realidade imposta.

O valioso, a vida, penderá doutros discursos.

Ata agora só podemos especular. Pero tampouco precisamos a resolución de tribunal ningún para recoñecérmonos próximos ao abismo, a fronteira tras a que a posibilidade da caída colectiva se tingue cos matices propios da certeza. O único real é a gran impostura, e que é a liberdade de todos/as, a Liberdade mesma, tan simple e tan transcendente, a que se nos furta.

Imaxine.

Nunca a ficción foi tan real.

Xosé A. Laxe Martiñán. Escritor. Presidente das Redes Escarlata